سادات بلفقیهبَلْفَقیه، خاندانی از سادات باعَلَوی تَریم در حَضْرَموت و از اعقاب محمد بن عبدالرحمان فقیه معروف به «اَسْقَع» است. ۱ - مشخصات محمد بن عبدالرحمانمحمد عالم برجسته ای بود که پس از کسب علم در تریم، عدن، زَبید، مکه و مدینه، در موطن خود تریم اقامت گزید و در ۹۱۷ در همان‌جا درگذشت. تألیفی تاریخ گونه از او، یکی از منابع تاریخ بافقیه شِحْری بوده و در آن‌جا خَطّ نامیده شده است [۱]
سارجنت، ۱۹۶۲، ص ۲۴۶.
محمد بن علی بن محمد صاحب مِرباط (متوفی ۶۵۳) مشهور به «الاستاذ الاعظم و الفقیه المقدّم»، جدّ بزرگ وی بوده است. ۲ - منظور از سادات بَلْفَقیهسادات بلفقیهی که ما می‌شناسیم، بیشتر صوفی، و در برخی موارد معلم و فقیه نیز بوده اند. ایشان اولاد عبدالله، عبدالرحمان و احمد، پسران محمدبن عبدالرحمان فقیه، معروف به اسقع اند. پسر ارشد، عبدالله مشهور به عَیدَروس، به مناسبت مدفنش در گورستان شُبیکه در مکه «صاحب الشُبیکه» نیز خوانده می‌شود. زادگاه وی تریم بود، او در طلب علم به شِحْر، عدن، مکه، مدینه و زبید رفت، و سپس به تریم بازگشت و در آن‌جا معلمی سرشناس شد. بعدها به مکه رفت و چهارده سال بعد در ۹۷۴ در آن‌جا درگذشت. پسرش علی صوفی بود و در ۱۰۲۱ در مکه وفات یافت. دو پسر علی، یکی محمد بود که در مکه ثروتمند شد و به شهرت رسید و در آن شهر در ۱۰۶۶ درگذشت؛ دیگری عبدالله که صوفی بود و در ۱۰۵۰ در مکه از دنیا رفت. از عبدالرحمان، پسرش محمد (متوفی ۱۰۰۷) و دو نوه او را از پشت پسری به نام حسین می‌شناسیم که یکی موسوم به احمدبن حسین بن عبدالرحمان (متوفی ۱۰۴۸) بود که دو بار قاضی تریم شد و به اتفاق حسین بن محمد بافقیه در اختلافات میان افراد خاندان متنفذ عَیْدَروس درگیر شد؛ دیگری، ابوبکربن حسین بن عبدالرحمان نام داشت که به هند سفر کرد و در بیجاپور سکونت گزید و تا زمان وفاتش در ۱۰۷۴ از حمایت محمود عادلشاه، حاکم آن دیار، برخوردار بود. از اولاد احمد، نوه ای موسوم به احمدبن عبدالرحمان بن احمد را می‌شناسیم که در تریم متولد شد؛ در آن‌جا تحصیل علم کرد. و سپس معلم و فقیه شد. وی از معاصران و دوستان شِلّی، مؤلف اَلْمَشرع الرَوی، بود. ۳ - دانشمندان منسوب به سادات بَلْفَقیهعبدالله بن احمد بلفقیه باعلوی (متوفی ۱۱۱۰) صوفی یمنی، نویسنده وُصْلَة السّالکین بوَصل البیعة و التّلقین [۲]
محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۲، ص۱۱۲۹، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۳]
عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۱ـ۲۲، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
عبدالله بن احمد بلفقیه (متوفی ۱۱۱۲) محدّث و نویسنده الدُّرَر البهیة فی المُسلسلات النبویّة [۴]
محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۱، ص۴۱۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۵]
عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۱، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
عبدالرحمان بن عبدالله بلفقیه علوی (متوفی ۱۱۶۲ یا ۱۱۶۳)، محدّث شافعی یمنی و نویسنده رفع الاَستار عن مفاتیح الانوار [۶]
محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۱، ص۴۴۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۷]
عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۴۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
عفیف الدّین عبدالله بن حسین بن عبدالله باعلوی (۱۱۹۸ـ۱۲۶۶) از فقها و ادبای علویِ بنی فقیه.
در تریم در حضرموت به دنیا آمد و در همان‌جا وفات یافت. کتابهای وی عبارت‌اند از: الفتاوی الفقهیّة؛ فتح العلیم فی بیان مسائل التّولیة و التّحکیم؛ قوت الالباب من مجانی جنّات الا´داب؛ عقود الجِمان (دیوان شعر)؛ (بَذْل النِّحلة فی تسهیل سلسلة الوُصلة الی سادتنا اهل القبلة؛ شفاء الفؤاد بایضاح الاسناد. [۸]
محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۱، ص۲۴۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۹]
محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۲، ص۱۰۹۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۱۰]
عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۶، ص۴۶، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۱۱]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۸۰ ـ۸۱، بیروت ۱۹۸۶.
۴ - فهرست منابع(۳) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۴) محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۵) عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا). ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سادات بلفقیه»، شماره۱۷۲۵. |